Το ελληνικό μέλι, τα είδη του, τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητές τους

this article will be posted in greek only

Μετά από πολυήμερη απουσία επιστρέφω, επιτέλους, με νέα ανάρτηση! Μου λείψατε, πρέπει να το ομολογήσω… Λίγο το διάβασμα για την εξεταστική, λίγο κάποιες επαγγελματικές υποχρεώσεις και πέρασαν οι εβδομάδες σαν νεράκι. Η σημερινή ανάρτηση είναι μέρος μιας εργασίας που έγραψα το προηγούμενο εξάμηνο στην σχολή. Το ελληνικό μέλι είναι κάτι που ήθελα εδώ και καιρό να μελετήσω, και να, επιτέλους μου δόθηκε η ευκαιρία. Μου πήρε πολλές μέρες να το ολοκληρώσω και είπα να το δημοσιεύσω, να μην το φάει ο σκόρος… 😉 

Το μέλι έχει πάψει να είναι μια ακόμη γλυκαντική ουσία στο καθημερινό τραπέζι και, μέσα από επιστημονικές έρευνες έχουν αναδειχθεί οι πολύτιμες και αναρίθμητες θρεπτικές και θεραπευτικές του ιδιότητες. Το άρθρο περιγράφει εν συντομία τον τρόπο παραγωγής του μελιού, την σύστασή  του, ενώ επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά των διαφόρων ειδών μελιού και στις θεραπευτικές ιδιότητες του κάθε ενός από αυτά. Αναφέρονται είδη μελιού σχεδόν άγνωστα στους περισσότερους, τα οποία όμως θεωρούνται από τα πιο θρεπτικά και ωφέλιμα. Σε κάθε είδος αναλύονται τα χαρακτηριστικά του (γεύση, άρωμα, χρώμα, κρυστάλλωση, εποχικότητα), η θρεπτική αξία του και τα διατροφικά του οφέλη. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να συγκεντρώσει τα οφέλη των ειδών του ελληνικού μελιού για την υγεία του ανθρώπου και να κάνει γνωστά τα πιο σπάνια, ή, λιγότερο εμπορεύσιμα είδη του στο ευρύ κοινό.

Τι είναι το μέλι

Το μέλι είναι μια θρεπτική, ωφέλιμη, και άμεσα αφομοιώσιμη τροφή. Σύμφωνα με τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους  Apis Mellifera από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις ζώντων μερών φυτών ή εκκρίματα εντόμων απομυζούντων φυτά ευρισκόμενα πάνω στα  ζώντα μέρη των φυτών, τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν, μετατρέπουν αναμειγνύοντας με ειδικές ύλες του σώματός τους, αποθέτουν, αφυδατώνουν, εναποθηκεύουν και φυλάσσουν στις κηρήθρες της κυψέλης, προκειμένου να ωριμάσουν.

Πως παράγεται το μέλι

Οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ, κι ένζυμα στο σάλιο τους διασπούν τη σακχαρόζη σε γλυκόζη και φρουκτόζη, οι οποίες αποθηκεύονται στις κηρήθρες, για να θρέψουν την κυψέλη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Στην κηρήθρα η περίσσεια νερού εξατμίζεται μέσω του σταθερού αερισμού από τα φτερά των μελισσών. Το προκύπτον παχύ, κολλώδες υγρό είναι αυτό που ξέρουμε ως μέλι.

Η σύσταση του μελιού

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την σύσταση είναι η εποχή, οι περιβαλλοντικές συνθήκες, οι συνθήκες κατεργασίας και οι ποικιλίες του νέκταρ των λουλουδιών. Στην ουσία, τα κύρια διατροφικά συστατικά είναι οι υδατάνθρακες (απλά σάκχαρα: φρουκτόζη και γλυκόζη). Εκτός από νερό, το μέλι περιέχει μικρές ποσότητες πρωτεϊνών, βιταμινών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων, ενζύμων και πολυφαινολών, συμπεριλαμβανομένων των φλαβονοειδών από τη γύρη, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση της πηγής του μελιού.

Παρόλο που το μέλι έχει περισσότερες θερμίδες από την ζάχαρη (60 θερμίδες/κουταλιά) περιέχει ακόμη περίπου στις 180 διαφορετικές ουσίες οι περισσότερες από τις οποίες θρεπτικά ωφέλιμες. Μπορούμε να αναφέρουμε κάπου στα 18 οργανικά οξέα, αμινοξέα, πεπτίδια και άλλες αζωτούχες ενώσεις, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, C, D, E, φυσικές αρωματικές ουσίες, ένζυμα, πρεβιοτικές ίνες, κλπ.

Το μέλι διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε σωστές συνθήκες αποθήκευσης.

Κρυστάλλωση του μελιού

Η κρυστάλλωση του μελιού είναι φυσικό φαινόμενο. Δεν προξενεί αλλαγή στη θρεπτική και βιολογική αξία του μελιού. Ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι χαλασμένο ή νοθευμένο. Ρευστοποιείται σε μπεν – μαρί χωρίς να χάσει την αξία του.

Γενικές ιδιότητες του μελιού

Η ανεκτίμητη εμπειρική γνώση πολλών αιώνων για τις θρεπτικές, τονωτικές, θεραπευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες των προϊόντων της μέλισσας έχει ενταχθεί πλέον σε ένα σύνολο επιστημονικών δραστηριοτήτων, που ονομάζεται Μελισσοθεραπεία (Apitherapy) και μελετά συστηματικά την ευεργετική τους συμβολή στη διατροφή και την υγεία των ανθρώπων. Τα προϊόντα της μέλισσας δεν αποτελούν φάρμακα και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τα φαρμακευτικά σκευάσματα, μπορούν όμως να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά τους και να περιορίσουν τυχόν παρενέργειές τους.

Έρευνα του ΑΠΘ που διεξήχθη πρόσφατα απέδειξε την ευεργετική δράση των ελληνικών μελιών στο ανθρώπινο οργανισμό. Συλλέχθηκαν 48 διαφορετικά δείγματα μελιού από όλη την Ελλάδα και από όλες τις ανθοφορίες, και αποδείχθηκε πως είχαν εντυπωσιακή αντιοξειδωτική δράση και μπορούσαν με απίστευτη αποτελεσματικότητα να καταπολεμήσουν τις ελεύθερες ρίζες και τον εκφυλισμό των κυττάρων που προκαλούν το καρκίνο. Η επικεφαλής της έρευνας κα Τανακάκη Χρυσούλα, τόνισε πως ως ισχυρό διατροφικό αντιοξειδωτικό, το μέλι μπορεί να προλάβει ασθένειες. Στην εξέταση της αντιοξειδωτικής τους δράσης αναδείχθηκε ως ισχυρότερο το σκουρόχρωμο μέλι βελανιδιάς, ενώ ακολουθούν το έλατο, το ερείκι, η καστανιά και το πεύκο. Εντοπίστηκε επίσης ότι τα «φημισμένα» λόγω αρώματος μέλια από πορτοκάλι και θυμάρι είναι χαμηλά σε αντιοξειδωτική δράση.

Πιο συγκεκριμένα, το μέλι φαίνεται να προάγει την επούλωση πληγών και να έχει σημαντική αντιμικροβιακή δράση ενάντια σε μύκητες, ιούς και περίπου 60 είδη μικροβίων. Επίσης, το μέλι δημιουργεί ένα είδος κλειστού επιδέσμου που προφυλάσσει την πληγή, έχοντας με αυτόν τον τρόπο δοκιμαστεί σε διάφορα είδη ελκών με καλά αποτελέσματα, αλλά και σε περιπτώσεις άφθας, δερματίτιδων μετά από ακτινοθεραπεία, ακόμη και σε βαριές περιπτώσεις ακμής. Έχει αναφερθεί ακόμα ότι μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση του μεγέθους των ουλών. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούνται συχνά μέλια ιατρικού τύπου (medical grade honey)».Το μέλι επιδρά θετικά και στο ανοσοποιητικό σύστημα, περιορίζοντας την παραγωγή ελευθέρων ριζών, χάρη στα φλαβονοειδή του.

Επιπλέον, το μέλι έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση για την οποία δεν έχουν αναφερθεί αντενδείξεις. Επίσης, η εφαρμογή μελιού καταπραΰνει τον πόνο.

Μέλι και σακχαρώδης διαβήτης

Το μέλι έχει γλυκαιμικό δείκτη (GI) γύρω στο 55, οπότε κατηγοριοποιείται μεταξύ των τροφίμων με χαμηλό και μέτριο GI, τα οποία οδηγούν σε χαμηλότερη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα σε σύγκριση με τα τρόφιμα υψηλού GI.

Το μέλι όταν μπαίνει στον οργανισμό, αναγνωρίζεται ως “βιολογικό προϊόν” και η γλυκόζη που απορροφάται στο αίμα γίνεται με μέτρο (παίρνει όση έχει ανάγκη ο οργανισμός) και όχι ανεξέλεγκτη όπως συμβαίνει με τη ζάχαρη. Ακόμη και για έναν διαβητικό, το μέλι μπορεί να γίνει φάρμακο, και ιδανικό θεωρείται αυτό της κουμαριάς (πικρό) που έχει τη χαμηλότερη περιεκτικότητα σε σάκχαρα και το μέλι ακακίας καθώς έχει χαμηλά ποσοστά σουκρόζης.

 

Τα είδη του ελληνικού μελιού. Χαρακτηριστικά και ιδιότητες

Το 70-80% από τη συνολική ελληνική παραγωγή μελιού προέρχεται από φυτά του δάσους. Οι μεγαλύτερες ποσότητες μελιού προέρχονται από το πεύκο (55-60%), ενώ σημαντική είναι και η παραγωγή μελιού ελάτης (5-10%) και βελανιδιάς. Μια σχετικά μικρή παραγωγή μελιού είναι από άνθη φυτών που βρίσκονται στο δάσος, όπως είναι της ερείκης, καστανιάς, θυμαριού, αγριορίγανης, αγριολεβάντας, φασκόμηλου, φλαμουριάς, ψευδοακακίας κ.ά.

Το παραγόμενο μέλι, με βάση την προέλευσή του, διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

α) το ανθόμελο, που παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών (θυμαριού, πορτοκαλιάς, βαμβακιού, ηλίανθου, ερείκης, ακακίας, μηλιάς, κερασιάς, λεμονιάς κ.ά.). Το μέλι από νέκταρ προέρχεται από λεπτά γλυκά σταγονίδια τα οποία εκκρίνονται από τα άνθη. Όταν τρυγηθούν και δεχθούν την κατεργασία των μελισσών, μετατρέπονται σε μέλι. Ως προς τη σύστασή του, το ανθόμελο διακρίνεται σε:

• αμιγώς καθαρό (από το νέκταρ άνθους ενός είδους) και
• μείγμα (μέλι που προέρχεται από το νέκταρ πολλών ειδών λουλουδιών).

β) το μέλι από μελιτώματα, που παράγεται από εκκρίματα κοκκοειδών (εντόμων) που απομυζούν φυτά. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το μέλι του πεύκου, της ελάτης και άλλων δασικών φυτών.

Μέλι Πεύκου

Το 65% περίπου της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα είναι πευκόμελο. Το μέλι προέρχεται από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του εντόμου Marchalina hellenica γνωστό ως «βαμβακάδα», «εργάτης», «μικρόβιο» ή «παράσιτο» του πεύκου. Oι κυριότερες περιοχές παραγωγής πευκόμελου είναι η βόρεια Eύβοια, η Xαλκιδική, η Θάσος, η Σκόπελος, η Zάκυνθος και η Pόδος. Παράγεται σε περιοχές και εποχές που δεν ραντίζονται ή ψεκάζονται με φυτοπροστατευτικές ουσίες, μακριά από το επιβαρυμένο περιβάλλον των πόλεων, παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα εκμετάλευσης των μελισσιών με βιολογικό τρόπο. Οι ιδιότητές αυτές το κάνουν περιζήτητο, όχι μόνο σαν αμιγές μέλι αλλά και σαν μέλι “υποδομής” στις διάφορες αναμίξεις (χαρμάνια) που γίνονται στις άλλες κατηγορίες μελιού.

Γεύση:   Έχει ιδιαίτερη γεύση που κάποιος εύκολα μπορεί να ξεχωρίσει και είναι παχύρευστο. Λόγω της χαμηλής περιεκτικότητάς του σε σάκχαρα δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό. 

Άρωμα:   Ιδιαίτερο. Kάποιοι το παρομοιάζουν με το άρωμα ιωδίου.

Χρώμα:   Το χρώμα των πευκόμελων είναι χαρακτηριστικό και πιο σκούρο από το θυμαρίσιο. Εκείνο, μάλιστα, που παράγεται την άνοιξη είναι πιο ανοιχτόχρωμο και πιο διαυγές από εκείνο που παράγεται το φθινόπωρο. 

Κρυστάλλωση:   Λόγω της χαμηλής φυσικής περιεκτικότητας του πευκόμελου σε γλυκόζη η κρυστάλλωσή του γίνεται με αρκετά βραδύ ρυθμό. Τα αμιγή πευκόμελα παραμένουν ρευστά για περισσότερο από ενάμιση χρόνο ενώ οι αναμίξεις τους με μέλι ερείκης, βαμβακιού, ηλίανθου ή πολύκομβου κρυσταλλώνουν σε 2-5 μήνες.

Εποχικότητα:  Από τα μέσα Αυγούστου ξεκινούν σε μεγάλες ποσότητες οι μελιτοεκκρίσεις και διαρκούν έως την επόμενη άνοιξη. Ωστόσο οι περίοδοι των εκκρίσεων που αξιοποιούνται για την παραγωγή του πευκόμελου είναι από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο. Το πευκόμελο που παράγεται την Άνοιξη δεν είναι εντελώς όμοιο με εκείνο του Φθινοπώρου. Είναι πιο ανοιχτόχρωμο, πιο διαυγές, έχει ιδιαίτερο άρωμα.

Θρεπτική αξία:  Tο πευκόμελο θεωρείται μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας κάτι πού είναι ενδεικτικό από το υψηλό ποσοστό τέφρας που διαθέτει. Αυτό οφείλεται κυρίως στο μεγάλο αριθμό διαφορετικών ουσιών που υπάρχουν στη σύστασή του. Aπό τις ουσίες αυτές επικρατούν τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία (το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος, ο χαλκός κλπ.), τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα ελληνικά πευκόμελα. Λόγω της χαμηλής περιεκτικότητάς του σε σάκχαρα είναι  κατάλληλο για διαβητικούς και έχει λιγότερες θερμίδες σε σύγκριση με το ανθόμελο.

Μέλι Ελάτης

Καλύπτει περίπου το 5-7% της ετήσιας παραγωγής στη χώρα μας και παράγεται, κυρίως, από την ελάτη την κεφαλληνιακή (Abies cephalonica) η οποία καλύπτει μεγάλες εκτάσεις στις ορεινές περιοχές νότια του Ολύμπου, στην Ευρυτανία, στο Περτούλι, στο Καρπενήσι, στον Ταΰγετο, στην Αρκαδία, στην Πάρνηθα και αλλού.

Tο μέλι ελάτης παρουσιάζει χαμηλό ποσοστό υγρασίας. Το pH του είναι υψηλότερο από όλες τις άλλες κατηγορίες μελιού. Έτσι, το μέλι ελάτης αλλοιώνεται με βραδύτερο ρυθμό, συγκριτικά με τις άλλες κατηγορίες μελιού και ιδιαίτερα με τα ανθόμελα, που έχουν χαμηλό pH.

Γεύση:  Το μέλι ελάτης είναι από τις κατηγορίες ελληνικού μελιού με ιδιαίτερα καλή γεύση και χαρακτηριστική εμφάνιση, που ξεχωρίζει.

Άρωμα: Βαθύ άρωμα που θυμίζει δάσος και λουλούδια.

Χρώμα:   Το χρώμα του ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή προέλευσής του. Είναι έντονο μελί, σε άλλες περιοχές πιο σκούρο και σε άλλες πιο ανοιχτό.

Κρυστάλλωση:  Λόγω του χαμηλού ποσοστού γλυκόζης δεν κρυσταλλώνει, γεγονός που το κάνει περιζήτητο για ανάμιξη σε εμπορικούς τύπους.

Θρεπτική αξία:  Eίναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο κλπ.). Περιέχει βιταμίνες σε πολύ μικρές ποσότητες, αλλά ακόμα και αυτή η μικρή ποσότητα βοηθάει στην καλύτερη αφομοίωση των σακχάρων από τον ανθρώπινο οργανισμό.

Βανίλια Ελάτης

Στην περιοχή Βυτίνα Αρκαδίας παράγεται μέλι ελάτης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Έχει ξεχωριστή εμφάνιση λόγω των μεταλλικών ανταυγειών που δημιουργούνται στο εσωτερικό του, είναι ιδιαίτερα πυκνόρρευστο και φέρει την ονομασία “έλατο βανίλιας”. Το μέλι Ελάτης Μαινάλου-Βανίλια, αναγνωρίστηκε ως προϊόν με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης.  Ξεχωρίζει λόγω των κρεμ ανταυγειών που δημιουργούνται στο εσωτερικό του. Είναι παχύρευστο με κεχριμπαρένιο χρώμα και ιδιαίτερο άρωμα. Η θρεπτική και βιολογική του αξία είναι πολύ μεγάλη αφού πρόκειται για μέλι με υψηλή συγκέντρωση σε ιχνοστοιχεία, είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, αμινοξέα, ένζυμα και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Μέλι Εσπεριδοειδών (ανθόμελο)

Το μέλι των εσπεριδοειδών σε συνδυασμό με το μέλι των άλλων οπωροφόρων αποτελεί το 25% της ελληνικής παραγωγής. Τα εσπεριδοειδή καλλιεργούνται κυρίως στην Ήπειρο , στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη και στα νησιά.

Γεύση:  Εξαιρετικά ιδιαίτερη γεύση.

Άρωμα:   Έντονο, υπέροχο μελένιο γήινο άρωμα, με γεύση ανθέων πορτοκαλιάς.

Χρώμα:   Ανοιχτό κίτρινο.

Κρυστάλλωση:   Κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα, γι’ αυτό καλό είναι να καταναλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα (από 1-2 μήνες).

Εποχικότητα:  Καλοκαιρινό

Θρεπτική αξία:   Το μέλι των εσπεριδοειδών έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα ψευδαργύρου συγκριτικά με τα υπόλοιπα μέλια. Για να διατηρηθεί η θρεπτική αξία αυτού του τύπου μελιού, θα πρέπει να καταναλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα και να προφυλάσσεται από υψηλές θερμοκρασίες.

Μέλι από Θυμάρι

Από τους 12.000 περίπου τόνους που παράγει ετήσια η Ελλάδα οι 1.000, δηλ. ποσοστό 10% είναι θυμαρίσιο. Το μέλι αυτό θεωρείται και είναι άριστης ποιότητας λόγω του εξαιρετικού αρώματος και της γεύσης του και έχει την μεγαλύτερη ζήτηση. Παράγεται κύρια στα νησιά αλλά και σ’ όλη την ηπειρωτική χώρα που φυτρώνουν τα διάφορα είδη θυμαριού.

Γεύση:   Το θυμαρίσιο μέλι έχει ευχάριστη γεύση, αλλά μερικές φορές λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σε φρουκτόζη δίνει αίσθηση «καυσίματος» στον λάρυγγα.

Άρωμα:  Ευχάριστο και χαρακτηριστικό.

Χρώμα:    Έχει χαρακτηριστικό ανοικτό κεχριμπαρένιο χρώμα.

Κρυστάλλωση:   Κρυσταλλώνει σε διάστημα 6 μέχρι 18 μήνες ανάλογα με τον αμιγή του χαρακτήρα.

Εποχικότητα:   Καλοκαιρινό.    

Θρεπτική αξία:   Είναι πλούσιο σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Είναι τονωτικό, έχει αντισηπτικές ιδιότητες, αυξάνει την ενεργητικότητα και τις φυσικές δυνάμεις του ανθρώπου. Συνίσταται για την πρόληψη – αντιμετώπιση λοιμωδών, πεπτικών και αναπνευστικών παθήσεων.

Μέλι Καστανιάς

Παράγεται από το νέκταρ και τις μελιτώδεις εκκρίσεις της καστανιάς, που θεωρείται εξαιρετικό μελισσοκομικό φυτό και αρκετά διαδεδομένο στην ορεινή ζώνη της χώρας μας. Στη Μακεδονία μέλι Καστανιάς συλλέγεται, κυρίως, στη χερσόνησο του Αγίου Όρους. Στη  οδηγία της Ε.Ε. το μέλι καστανιάς, αναφέρεται ως ανθόμελο με χαρακτηριστικά μελιτώματος (κατ’ εξαίρεση). Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να αναγράφεται στην ετικέτα συσκευασίας του η βοτανική προέλευση, είτε αυτό διατίθεται αμιγές είτε σε ανάμιξη. Είναι αρκετά παχύρευστο.

Γεύση:   Πολύ έντονη, δυνατή, πικρή και διαρκείας γεύση η οποία συνοδεύει την δυνατή εντύπωση που προκαλεί η οσμή.

Άρωμα:  Πλούσιο, δυνατό και ιδιαίτερο άρωμα.

Χρώμα:   Ποικίλει ανάλογα με τη προέλευσή του από ανοιχτό καφέ μέχρι σκούρο καφέ και μαύρο αν πρόκειται για μελίτωμα.

Κρυστάλλωση:   Αργή, μετά από 1-2 χρόνια.

Εποχικότητα:     Καλοκαιρινό

Θρεπτική αξία:    Σύμφωνα με τον Caillas, (1971) το μέλι καστανιάς επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος και δρα ως στυπτικό σε μερικές περιπτώσεις δυσεντερίας. Είναι πλούσιο σε αμινοξέα και  ιχνοστοιχεία.  Έχει εφιδρωτικές ιδιότητες.

Μέλι Βελανιδιάς

Υποτιμημένο για πολλά χρόνια, το μέλι βελανιδιάς βρίσκει, τελευταίως, την θέση του, γοητεύοντας τους καταναλωτές που αγαπούν τις έντονες γεύσεις. 

Γεύση:   Έντονη, ιδιαίτερη γεύση.

Άρωμα:   Έντονο ιδιαίτερο άρωμα.

Χρώμα:   Πολύ σκούρο, σχεδόν μαύρο.

Κρυστάλλωση:    Κρυσταλλώνει δύσκολα.

Εποχικότητα:   Καλοκαίρι

Θρεπτική αξία:   Στην έρευνα του ΑΠΘ που αναφέρθηκε πιο πάνω, το μέλι βελανιδιάς αναδείχθηκε ως το μέλι με την ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση.

Μέλι από Ρείκι (ρεικόμελο)

Στην Ελλάδα υπάρχουν τέσσερα φυτά της οικογένειας των Ερεικωδών από την νεκταροέκκριση των οποίων παράγονται αντίστοιχοι τύποι μελιών. Η φθινοπωρινή ερείκη γνωστή και ως «σουσούρα» (Erica verticillata), η ανοιξιάτικη ερείκη (Erica arborea), η Κουμαριά (Arbutus unedo) και το Ροδόδεντρο (Rhododendron).Το μέλι που παράγεται από τα τέσσερα αυτά φυτά έχει διαφορετικές ιδιότητες γι’ αυτό και εξετάζεται χωριστά. Σε έρευνα του 2012 βρέθηκε ότι το μέλι από το φυτό ρείκι είχε την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε φαινόλες, άρα έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Το ρεικόμελο έχει τη μοναδική ιδιότητα να ρίχνει τη χοληστερίνη, είναι πραγματικό φάρμακο για παιδιά που πάσχουν από αδενοπάθεια και αναιμία, ενώ η γύρη θεραπεύει ασφαλώς την προστατίτιδα των ηλικιωμένων.

Προσοχή σε μεγάλες δόσεις είναι ελαφρύ υπνωτικό και κατασταλτικό του νευρικού συστήματος.

Μέλι της φθινοπωρινής ερείκης (σουσούρας)

Παράγεται σε μεγάλες ποσότητες σε αρκετές περιοχές της χώρας. Είναι προϊόν με ιδιαίτερα υψηλή θρεπτική αξία γι’ αυτό και η διάθεσή του γίνεται συχνά από τα καταστήματα υγιεινής διατροφής. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί ξινίζει πιο εύκολα από τ’ άλλα είδη μελιού λόγω της υψηλής του υγρασίας και της μεγάλης του περιεκτικότητας σε ζαχαρομύκητες.  

Γεύση:   Χαρακτηριστική, δυνατή γεύση.

Άρωμα:   Χαρακτηριστικό, λεπτό, γήινο και θαμνώδες που αφήνει μία αίσθηση δάσους.

Χρώμα:   Κοκκινωπό

Κρυστάλλωση:  Λόγω της υψηλής φυσικής περιεκτικότητάς του σε γλυκόζη κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα (1-3 μήνες)

Εποχικότητα:   Φθινοπωρινό

Θρεπτική αξία:   Θεωρείται υψηλής θρεπτικής αξίας και τονωτικό για τον ανθρώπινο οργανισμό, γιατί περιέχει δεκάδες φυσικά θρεπτικά στοιχεία ,βιταμίνες ,ένζυμα και αμινοξέα.  Έχει αντισηπτικές, αντιρρευματικές, αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, είναι διουρητικό, απολυμαντικό του ουροποιητικού συστήματος, δρα θετικά στις πέτρες που σχηματίζονται στο ουροποιητικό σύστημα, κολικούς νεφρών, χρόνια κυστίτιδα, προστάτη και οιδήματα, στις ασθένειες του συκωτιού και της χολής.

Ανοιξιάτικο μέλι ερείκης

Xαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση γλυκόζης.

Γεύση:   Πιο απαλή από το φθινοπωρινό

Άρωμα:   Λεπτό άρωμα

Χρώμα:       Ανοιχτόχρωμο

Κρυστάλλωση:   Λόγω της υψηλής φυσικής περιεκτικότητάς του σε γλυκόζη κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα (1-3 μήνες)

Εποχικότητα:   Ανοιξιάτικο

Θρεπτική αξία:  Ελαφρώς κατώτερο σε θρεπτική αξία από το φθινοπωρινό ρεικόμελο.

 

Μέλι κουμαριάς

Το μέλι κουμαριάς είναι τονωτικό για τα μελίσσια είναι όμως υπόπικρο για τον άνθρωπο και με περιορισμένη εμπορική αξία. Συνήθως δεν τρυγιέται αλλά αφήνεται στις κυψέλες για το ξεχειμώνιασμα του μελισσιού. Θεωρείται ιδανικό για τους διαβητικούς γιατί έχει τη χαμηλότερη περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Κρυσταλλώνει σε 2-4 μήνες.

Μέλι Ροδόδενδρου

Υπάρχουν 400 είδη Ροδόδενδρου. Στην Ελλάδα συναντάται κυρίως η Αζαλέα, η Κάλμια και η Ασκληπιάς. Μέλι που προέρχεται από τα φυτά αυτά πριν ωριμάσει περιέχει την ουσία ανδρομεδοτοξίνη, η οποία είναι τοξική τόσο για τις μέλισσες, όσο και για τον άνθρωπο. Όταν το μέλι ωριμάσει πλήρως η τοξικότητα της ουσίας αυτής εξαφανίζεται. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι περιπτώσεις δηλητηρίασης από μέλι είναι τόσο σπάνιες, που θα μπορούσε κανείς να τις κατατάξει μάλλον σε γενική αλλεργική αντίδραση (Olszowy, 1977, Krochmal, 1994).

Μέλι Ηλίανθου

Ο ηλίανθος καταλαμβάνει σημαντικές καλλιεργούμενες εκτάσεις στην χώρα μας και δίνει μεγάλη παραγωγή μελιού. Η μεγάλη περιεκτικότητα σε υγρασία και οι υψηλές συγκεντρώσεις γλυκόζης κάνουν το μέλι αυτό ευαίσθητο. Ξινίζει και κρυσταλλώνει εύκολα.

Γεύση:   Γλυκιά γεύση και βουτυρώδη υφή λόγω τον λεπτών κρυστάλλων που αναπτύσσονται στο σώμα.

Άρωμα:  Λεπτό άρωμα.

Χρώμα:                   Χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα.

Κρυστάλλωση:   Κρυσταλλώνει γρήγορα, σε 1-2 μήνες.

Εποχικότητα:   Καλοκαιρινό.

Θρεπτική αξία:  Είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε πολυφαινόλες που είναι απαραίτητες για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Μέλι Ασφάκας

Από τα πιο σπάνια μέλια, καθώς είναι πολύ δύσκολη η συγκομιδή της νεκταροέκκρισης, από τις μέλισσες,  στον στενό και βαθύ κάλυκα του λουλουδιού της ασφάκας. Στην προσπάθειά τους να συλλέξουν το νέκταρ εξαντλούνται και αποδυναμώνονται, γι’ αυτό και πολλοί μελισσοκόμοι δεν ασχολούνται με την παραγωγή του, παρόλο που το φυτό της ασφάκας βρίσκεται παντού στην χώρα μας.

Γεύση:   Διακριτική, μέτριας γλυκύτητας, μακράς επίγευσης.

Άρωμα:  Έντονο ωραίο άρωμα.

Χρώμα:    Διαυγές υποκίτρινο.           

Κρυστάλλωση:   12-18 μήνες.

Εποχικότητα:    Καλοκαιρινό.

Θρεπτική αξία:  Πλούσιο σε τανίνες, βοηθάει στην βελτίωση της σωματικής κόπωσης αλλά και στην καλή λειτουργία της μνήμης.

Μέλι Βαμβακιού

Το βαμβακόμελο είναι μία από τις αμιγείς κατηγορίες μελιού που παράγει η Ελλάδα σε μεγάλες ποσότητες. Τα τελευταία χρόνια η παραγωγή του περιορίστηκε σημαντικά λόγω των μεγάλων απωλειών που προκαλούνται στις μέλισσες από τα φυτοφάρμακα, καθώς επίσης και από τις μικρές αποδόσεις νέκταρος των νέων καλλιεργούμενων αυτογόνιμων ποικιλιών βαμβακιού. Οι μέλισσες συλλέγουν νέκταρ από ανθικά και εξωανθικά νεκτάρια του φυτού, καθώς επίσης και από μελίτωμα που εκκρίνεται από διάφορα έντομα τα οποία παρασιτούν την καλλιέργεια.

Γεύση:   Χαρακτηριστική φίνα γεύση και  βουτυρώδης υφή.

Άρωμα:  Διακριτικό.

Χρώμα:            Ιδιαίτερα ανοιχτόχρωμο.

Κρυστάλλωση:   Κρυσταλλώνει γρήγορα σε 1-2 μήνες και γίνεται ασπρουδερό.

Εποχικότητα:    Καλοκαιρινό.

Θρεπτική αξία:  Έχει την μεγαλύτερη βακτηριοστατική δράση σε σχέση με τα άλλα είδη μελιού λόγω της υψηλής συγκέντρωσης του σε υπεροξείδιο του υδρογόνου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν συστατικό σε καλλυντικές κρέμες.

Άλλα είδη ελληνικού μελιού

Μέλι Πολύκομβου (φθινοπωρινό): Φυτό που βρίσκουμε στις σιτοκαλαμιές μετά από τις καλοκαιρινές βροχές. Δίνει άφθονη γύρη και σκουρόχρωμο κοκκινωπό νέκταρ. Από αυτό παράγεται σκοτεινόχρωμο μέλι. Η γεύση του δεν αρέσει ιδιαίτερα και για αυτόν τον λόγο δεν είναι εμπορικό, παρόλα αυτά όμως είναι πλούσιο σε ένζυμα, και ιχνοστοιχεία.

Μέλι Ακακίας (καλοκαιρινό): ένα μέλι με χαρακτηριστικό ανοιχτό σχεδόν διάφανο χρώμα, ελαφρύ αλλά με πολύ ιδιαίτερο άρωμα και αρκετά γλυκιά γεύση. Αν και ανθόμελο, δεν κρυσταλλώνει πολύ γρήγορα λόγω της συγκεκριμένης αναλογίας φρουκτόζης/γλυκόζης που διαθέτει. Μπορεί να καταναλωθεί και από διαβητικούς, καθώς έχει χαμηλά ποσοστά σουκρόζης.

Μέλι Φλαμουριάς: Η φλαμουριά, πέρα από το αγαπημένο αφέψημα, παράγει ένα μέλι, περιζήτητο στους καταναλωτές. Το μέλι φλαμουριάς έχει ανοιχτό κεχριμπαρένιο χρώμα, ισχυρή έντονη γεύση και άρωμα πολύ χαρακτηριστικό και επίμονο. Πλούσιο σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, ασβέστιο και μαγνήσιο).

Μέλι Τριφυλλιού: Το μέλι από τριφύλλι και κυρίως του αγριοτρίφυλλου είναι από τα σπάνια μονοανθικά μέλια. Ανοιχτόχρωμο μέλι με πολύ ευχάριστη γεύση, λεπτή που μένει στο στόμα. Θεωρείται ότι ευνοεί τον ύπνο.

Μέλι Ευκαλύπτου:  Τα άνθη ευκαλύπτου είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τις μέλισσες, αφού επιτρέπουν  υψηλά  ποσοστά συλλογής σε γύρη και νέκταρ. Το χρώμα του είναι συνήθως πορτοκαλί με εξαιρετική γεύση και άρωμα.  Το μέλι ευκαλύπτου έχει αντισηπτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την καταπολέμηση των προβλημάτων του αναπνευστικού συστήματος. Ηρεμεί το βήχα, μαλακώνει το λαιμό και βοηθά στη θεραπεία της φαρυγγίτιδας. Επίσης, είναι ιδανικό για τη θεραπεία λοιμώξεων του ουροποιητικού. Κρυσταλλώνει γρήγορα.

---

*Φωτογραφίες: www.pixabay.com

**Ευχαριστώ τον κ. Γιάννη Ταμπάρη, της εταιρείας Χρυσόμελο, για την βοήθεια του.

Πηγές:

1. Green Chef @ Home. http://greenchef.gr/2012/07/%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%B5%CE%BB/.
2. Γενικό Χημείο του Κράτους. ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΚΡΑΤΟΥΣ. Φεβρουάριος 2012. http://www.gcsl.gr/media/trofima/67-iss2.pdf.
3. Ελληνική Εταιρεία Κοσμητολογίας. Ιδιότητες του μελιού και οι εφαρμογές στο δέρμα. Περιοδικό Κοσμητολογίας “το καλλυντικό“. 2010, 21.
4. European Food Information Council . EUFIC European Food Information Council. http://www.eufic.org/article/el/artid/Honey/.
5. Χ., Αγγελακόπουλος. Vita.gr.  http://www.vita.gr/diatrofi/eating-healthy/article/35435/oi-giatroi-miloyn-gia-tis-soyper-trofes/#reftag=reftagtop.
6. Θρασυβούλου Α., Μανίκης Ι., Τανανάκη Χ., Τσέλλιος Δ., Καραμπουρνιώτη Σ., Δήμου Μ. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΛΙΟΥ. Αθήνα : 1o Επιστημονικό Συνέδριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας, 2002.
7. Κέντρο Ελληνικής Μελισσοκομίας Π.Κάβουρας & Σια Ο.Ε.  http://www.honey-center.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=59&lang=.
8. Βασιλική, Νεστορή.  http://www.diaitologia.gr/eidi-meliou/.
9. Π., Καρακασίδου.  http://www.life2day.gr/2013/01/%CE%BF%CE%B9-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BE%CF%8D-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD-%CE%B5/.
10. Καλαϊτζίδου, Κατερίνα.  http://www.eikonografies.com/evergetiko-elliniko-meli-kalitero-apo-manuka/.
11. Μαρία, Αμπατζή. http://www.ypaithros.gr/%CE%BC%CE%AD%CE%BB%CE%B9-%CE%B2%CE%B5%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CF%83%CF%87%CF%85%CF%81%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF%CE%BE/.
12. Escuredo O, Míguez M, Fernández-González M, Carmen Seijo M. Nutritional value and antioxidant activity of honeys produced in a European Atlantic area. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23411187] s.l. : PubMed.gov – US National Library of Medicine National Institutes of Health, 2015.
13. agriamanitaria.gr. http://www.agriamanitaria.gr/?gallery=%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%BA%CE%B9-%CF%86%CE%B8%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%80%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CF%83%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B1-erica-manipuliflora.
14. Ευκάλυπτος. http://www.eucalyptus.gr/el-GR/articles/show/%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%80%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BC%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B4%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%B1-%CF%83%.